el-Emr bi’l-ma’rûf ve’n-nehy ani’l-münker, Kur’ân ve hadislerde, iyilikle
-
rin toplumda hâkim olması ve kötülüklerin de kabul görmemesi şeklin
-
de ahlakî boyutta ele alınmıştır. İslam Mezhepleri Tarihi’nde ise zulme
karşı koyma ve adil olmadığı düşünülen yönetime veya yöneticiye karşı
isyan etmek anlamında siyasî alanda kullanılmıştır. el-Emr bi’l-ma’rûf
ve’n-nehy ani’l-münkeri ilk defa siyasî alanda kullanan ve mezhepsel bir
prensibe dönüştürenler Hâricîler olmuştur. Bu prensibin mezhepler ya
da kitleler tarafından kullanıldığı dönemlere bakıldığında, genellikle bir
yöneticinin seçimi esnasında değil; hali hazırdaki yöneticinin azledil
-
mek istendiği dönemlerde bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir.
Hem Hâricîler hem de Mu’tezilîler, adil olmadığını düşündükleri yöne
-
timdeki imamın azledilmesi için bu prensibi delil olarak kullanmışlardır.
Hâricîler bu prensibi adeta kendi mezhepsel kimlikleriyle özdeşleştir
-
mişler; Mu’tezilîler ise mezhebin beş temel ilkesinden biri olarak kabul
etmişlerdir.