Çalışmada Fârâbî ve Carl Schmitt’in siyaset felsefelerindeki din-siyasal ilişkisi, onların
metafizik düşünceleri bağlamında ele alınmaktadır. Bir dönemin dünya hakkında çizdiği
metafizik resim, siyasî organizasyonun şekli ile benzerlik arz eder. Bu bağlamda Fârâbî’nin
ideal toplum teorisi, onun metafiziğindeki varlık hiyerarşisiyle uyumlu, Schmitt’in toplum
ve siyasete dair fikirleri de onun teolojik kabulleri ile ilişkilidir. Bununla birlikte özellikle

Schmitt ile ilgili araştırmalarda çoğunlukla onun siyasî ve hukukî düşüncelerini temellen-
dirdiği metafizik bağlamın göz ardı edildiği görülmektedir. Oysa Schmitt, kendisini siyaset

felsefecisi değil, siyaset ilâhiyatçısı olarak tanımlamaktadır. Öte yandan din-felsefe ve
siyaset arasında kurduğu ilişki nedeniyle Fârâbî’nin de Schmitt ile aynı grupta yer aldığı
iddia edilmiştir. Bu yaklaşımın değerlendirilmesi, söz konusu filozoarın dayandıkları
metafizik kabuller dikkate alınmaksızın mümkün değildir. Nitekim Fârâbî ve Schmitt’in
toplum tasnieri, toplumun eğitimi, egemenin vasıarı, görev ve yetkileri ve yönetim
biçimlerine dair görüşleri, onların metafizik düşüncelerinin siyasal yansımalarıdır. Elbette

her iki düşünürün metafizik yaklaşımları önemli ölçüde farklıdır. Fârâbî metafizikten hare-
ketle ideal bir toplum tasarlarken, somut varoluşçu bir düşünceden hareket eden Schmitt

için metafizik, siyasalı okumak için gereklidir. Fârâbî’nin erdemli şehrinde din (mille),

yönetimin bir unsuru iken, Schmitt için mevcut siyasî iktidarı ve istikrarı devam ettirebil-
menin aracıdır. Bu durum, onların siyasala ilişkin düşüncelerindeki görünürdeki benzerlik-
lerin yanı sıra esaslı farklılıkların da bulunduğu gerçeğine işaret etmektedir.