Nahiv, Arap dilinin kelime ile cümle yapısını ve dilin diğer temel özellik
-
lerini inceleyerek cümlenin nasıl düzenlenmesi gerektiğini öğreten bir
ilimdir. Ayrıca kuralları belirlemek suretiyle dilin anlam yapısını analiz
eder. Nahiv ilminde, Arap dilinin yapısal ve kuramsal özelliklerini anla
-
mak için çeşitli kavramlar ve terimler kullanılır. Bunlardan birisi de âmilin
amelden düşmesini ifade eden “nesih” kavramıdır. Her ne kadar
Ebu’l-Abbâs İbn Madâ el-Kurtubî (ö. 592/1196) gibi bazı âlimler âmil
teorisine karşı çıkmışlarsa da bu teori günümüze dek nahvin en temel
ilkelerinden addedilmiştir. Nahiv ilminde i‘râb değişikliğine yol açan
etkene âmil, değişikliğe uğrayana ma‘mûl, meydana gelen değişikliğe
de amel denir. Amelin iptal edilmesi de “nesih” olarak adlandırılır. Nesih,
nahivdeki diğer bazı kavramlar gibi islâmî terimlerden biri olup nahivci
-
lerin ve araştırmacıların üzerinde durduğu konulardan biridir. Nesih,
yaygın literatüre göre isim cümlesinin başına gelen bazı fiil ve harerin
mübtedâ ve haberin hükmünü kaldırarak kendilerine mamûl yapmayı
ifade eder. Nesih kavramını başka konulara da yaymak mümkündür. Bu
çalışma, nesih konusunu daha geniş çerçevede ele almaya çalışmıştır.
Şöyle ki fiil ve harf şeklindeki bütün nesih âmillerini, ilk dönemden itiba
-
ren Arap dilinde neshin terminoloji ve gelişim sürecini, amel eden bazı
isimlerin başka bir kelimenin ma‘mûlü olmaksızın amelden düşmesi gibi
neshe dâhil edilebilecek bazı konuları ele almıştır. Ayrıca kelime veya
cümlenin asli konumundan çıkıp başka anlamlar ifade etmesi yani bir
nevi manasının neshedilmesi şeklinde anlaşılabilecek bazı meseleleri
incelemiştir. Bu yönüyle çalışmanın akademik alana fayda sağlayacağı
umulmaktadır.